Het Papieren Theater is een van de huiselijke genoegens van de kinderen in het 19e eeuwse burgerlijke gezin, naast de stereoscoop, de toverlantaarn en de poppenkast.
In tegenstelling tot deze laatste is het papieren of miniatuurtheater in Nederland nauwelijks populair geweest, en daardoor bijna onbekend.
Het Papieren Theater imiteert in theaterbouw en effecten, in decors en figuren en in de gespeelde stukken rechtstreeks zijn grote voorbeeld: het echte theater. Het repertoire bestond uit de klassieke sprookjes en uit speciaal gekuiste en verkorte stukken en opera’s uit het “echte” theater.
Papieren theatertjes werden meestal in de handel gebracht in de vorm van bouwplaten. Er waren prosceniums en gordijnen in vele formaten, soms prachtig gelithografeerd in stralende kleuren, soms ook primitief gedrukt op goedkoop papier en ruwweg met schablonen ingekleurd. De frontjes werden opgeplakt op karton of hout, uitgesneden of uitgezaagd en dan op een theatervloertje gemonteerd. Deze theatervloer werd dikwijls uitgevoerd als een kist, waarin het front, de gordijnen en verdere toebehoren konden worden opgeborgen.
Als in de herfst de avonden langer werden, haalde men het theater weer tevoorschijn. Bij de speelgoedwinkel of boekhandel werd een nieuw stuk uitgezocht: een tekstboekje, een of meer vellen figuurtjes en de benodigde decors. En dan werd er onder de olielamp aan de huiskamertafel gekleurd, opgeplakt en uitgesneden. Daarna kwam het repeteren en uiteindelijk de voorstelling.
Het theater tussen de schuifdeuren, afgeschermd met gordijnen, verlicht met kaarsjes of kleine olielampjes en achter de schermen de kleine theaterdirecteur, die met zijn assistenten de kleine, platte acteurs met ijzerdraadjes over de theatervloer schoof, de teksten declameerde en de decors wisselde.
Rond het begin van de 20e eeuw verdween het Papieren Theater uit de belangstelling. De uitgevers ruimden hun voorraden op, en al spoedig waren de bouwplaten nauwelijks meer te koop.
En nu zijn Papieren Theaters zeldzame verzamelobjecten geworden; ze werden immers uitgeknipt, gebouwd en kapotgespeeld, als ze al niet door een omvallend olielampje in vlammen opgingen; ook hier……net als in het grote theater.